ویتامین دی یکی از ویتامین‌های محلول در چربی است و به حالت طبیعی در غذاهای اندکی موجود بوده و می‌توان آن را از طریق تابش نور خورشید به پوست، رژیم غذایی، مواد غذایی غنی شده با و مکمل‌ها دریافت کرد.
ویتامین دی باعث جذب بهتر کلسیم و فسفر از طریق روده شده و به همین دلیل با غنی کردن شیر و دیگر مواد لبنی با ویتامین دی می‌توان میزان جذب کلسیم را نیز افزایش داد. اگر ویتامین D مورد نیاز بدن تأمین نشود، استخوان‌ها تغییر شکل داده، ضعیف و شکننده خواهند شد.
ویتامین دی در سلول‌های بتا پانکراس بر تولید و ترشح انسولین اثر می‌گذارد. ترشح انسولین وابسته به کلسیم است و جذب کلسیم نیز تحت تاثیر ویتامین دی قرار می‌گیرد.
بنابراین کمبود ویتامین D منجر به کاهش تولید انسولین می‌شود و یا اینکه کمبود ویتامین دی، کاهش حساسیت بافت‌ها به انسولین و در نتیجه بروز دیابت نوع ۲ را به دنبال دارد.
نقش ویتامین دی در بدن
ویتامین D نیز مانند دیگر مواد مغذی نقشی مهم و اساسی در بدن دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
- افزایش سطح جذب کلسیم
- حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها
- بهبود سلامت عضلات
- کاهش التهابات ناشی از ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند روماتیسم
- بهبود رشد سلولی
- تنظیم فشار خون
- حفظ سلامت قلب
- بهبود سیستم ایمنی بدن
- جوان‌سازی پوست و پیشگیری از پیری زودرس
- بهبود سیستم عصبی و کاهش علائم افسردگی کاهش ابتلا به دیابت
نشانه های کمبود ویتامین D
- کاهش تراکم استخوانی یا استئوپنی و پوکی استخوان (استئوپروز)
- سردرد و سرگیجه
- افسردگی
- خواب ناآرام
- افزایش وزن
- تمرکز ضعیف
- ضعف ماهیچه‌ها و احساس درد
- عفونت مداوم بدن
- خستگی همیشگی و مفرط
- کند شدن فرآیند ترمیم زخم
- مشکلات گوارشی و کاهش جذب کلسیم به‌وسیله روده‌ها افزایش سطح هورمن پاراتیروئید
منابع غذایی ویتامین دی
از جمله مواد غذایی که معمولاً با ویتامین D غنی می‌شوند می‌توان به انواع لبنیات، روغن جامد و مایع اشاره کرد. از بین مواد غذایی زیر، روغن جگر ماهی کاد غنی‌ترین منبع ویتامین دی است.
- ماهی‌های چرب مانند تن، سالمون، کیلکا، آزاد و ساردین
- زرده تخم مرغ
- قارچ
- روغن جگر ماهی کاد
- شیر و غلات غنی شده با ویتامین دی
- روغن نیمه جامد امگا یا روغن مایع غنی شده با ویتامین دی
- برخی از آجیل‌ها مانند بادام درختی، بادام هندی و مویز برای کمبود ویتامین دی
علت های کمبود ویتامین دی
مهمترین علت پایین بودن ویتامین D ، رژیم غذایی غلط و قرار نگرفتن در مقابل نور خورشید است. برخی متخصصان معتقدند که استفاده همیشگی از کرم ضدآفتاب نیز مانع جذب ویتامین دی توسط پوست صورت می‌شود.
- اضافه وزن یا چاقی
- سن بالا
- در خانه ماندن
- رنگ پوست تیره
- عدم مصرف ماهی و لبنبات
- عدم قرارگیری در معرض نور خورشید
- مشکلات گوارشی و در نتیجه ناتوانی روده‌ها در جذب ویتامین دی
- مشکلات کبدی و در نتیجه ناتوانی در تبدیل ویتامین دی به متابولیت‌های فعال
مسمویت با ویتامین دی
مسمومیت ویتامین D می‌تواند علائم غیر اختصاصی، مانند بی‌اشتهایی، کاهش وزن، پرادراری و آریتمی قلب، داشته باشد. مهم‌تر اینکه، ممکن است باعث بالا رفتن میزان کلسیم موجود در خون شود که باعث انباشته شدن توده‌های کلسیم در رگ و بافت‌ها و درنتیجه آسیب دیدن قلب، عروق و کلیه می‌شود.
ابتلا به مسمومیت ویتامین D از طریق غذاهای سرشار از این ویتامین بسیار بعید است. مسمومیت بیشتر از طریق مصرف بالای مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین D رخ می دهد.
بهترین زمان مصرف مکمل ویتامین D چه موقع است؟!
هنگامی که این ویتامین با غذا مصرف می شود قدرت جذب آن افزایش پیدا می کند. زیرا ویتامین د یک ویتامین محلول در چربی است و در آب حل نمی شود. توصیه می شود این ویتامین را با غذاهای چرب مصرف کنید تا به خوبی در بدن جذب شود.
مصرف این ویتامین با هورمون خواب ملاتونین رابطه عکس دارد. یکی از دلایل این امر این است که این ویتامین در طول روز از طریق خورشید جذب می شود و سپس در بدن سنتز می شود. بنابراین، بهترین زمان مصرف ویتامین D روز است!
سخن آخر:
باتوجه به نقش ویتامین D در عملکردهای حیاتی بدن علاوه بر قرار دادن منابع غنی از ویتامین D در رژیم روزانه ی خود جهت جلوگیری از عوارض نامطلوب کمبود ویتامین D باید از مکمل‌های این ویتامین با دوز مناسب تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه استفاده شود و از دریافت بیش‌ازحد آن اجتناب شود، چراکه می‌تواند باعث ایجاد مسمومیت با ویتامین دی شود.
دکترفود،دکترتغذیه شما
