پیوند مغز استخوان
سلول های بنیادی خون ساز سلول هایی هستند که همه سلول های خونی از آنها تکامل یافته‌اند.
از آنجا که مغز استخوان حاوی بیشترین غلظت سلول های بنیادی خون است، بیشتر پیوندها از نظر تاریخی، پیوند مغز استخوان بوده است. با این حال، با استفاده از یک عامل رشد مصنوعی به نام عامل تحریک کننده کلونی گرانولوسیت G-CSF))، سلول های بنیادی برای رشد و خروج از مغز استخوان تحریک می شوند.
اصطلاحات “پیوند سلول های بنیادی خون ساز” و “پیوند سلول های بنیادی خون محیطی” زمانی استفاده می شود که به پیوند مغز استخوان اشاره ارتباط دارد. پیوند سلول های بنیادی با افزایش دفعات استفاده می شود زیرا تهاجم بسیار کمی دارد. اما برداشت مغز استخوان به روش سنتی نیاز به استفاده از بیهوشی عمومی دارد.
درمان شامل یک رژیم مقدماتی است که شامل شیمی درمانی با دوز بالا و همچنین ممکن است شامل پرتودرمانی کل بدن باشد. تزریق اتولوگ ( توسط خود بیمار)، سینوژنیک (از یک فرد یکسان دیگر)، یا آلوژنیک (از یک اهدا کننده مرتبط با بافت سازگار یا غیر مرتبط) مغز استخوان ترمیم می شود.
پس از پیوند، بیمار اغلب نوتروپنیک است و وضعیت تغذیه ممکن است به سرعت کاهش یابد. کودکانی که تحت پیوند مغز استخوان قرار می گیرند ، ممکن است حالت بهینه نداشته باشند. شاخص توده بدنی در این موارد دقیق نیست. بیماران پیوندی بستری شده نسبت به بیماران سرپایی زودتر مصرف خوراکی را از سر می گیرند.
درمان تهاجمی است و عوارض جانبی زیادی دارد. عوارض جانبی زودهنگام اساساً مشابه سایر انواع شیمی درمانی با دوز بالا می باشد و در اثر آسیب به مغز استخوان و سایر بافت های با رشد سریع ایجاد می شود.
بیماری انسداد وریدی کبدی پس از دوزهای بالا شیمی درمانی در آماده سازی برای پیوند مغز استخوان ایجاد می شود.ئافزایش سریع وزن ، افزایش بیلی روبین، آسیت ، زردی و هپاتومگالی می تواند رخ دهد.
عوارض جانبی طولانی مدت می تواند شامل آسیب ناشی از تابش به ریه ها با تنگی نفس، جراحی پیوند در مقابل میزبان، آسیب به تخمدان ها که باعث ناباروری و قطع دوره های قاعدگی می شود، آسیب به غده تیروئید که باعث مشکلات متابولیسم می شود، آب مروارید ، آسیب استخوان و تغییرات رشد در کودکان شود. هم چنین، جراحی پیوند در مقابل میزبان می تواند باعث ایجاد اریترودرمی، زردی، درد شکم، لاغری، ذات الریه ، عفونت ها و مشکلات دستگاه گوارش شود. سندرم اورمیک همولیتیک یک عارضه غیر معمول اما تهدید کننده زندگی پیوند سلول های بنیادی است.
نکات قبل از پیوند
1- فراهم کردن مواد مغذی کافی (گلوکز، کالری، ویتامین ها، مواد معدنی و پروتئین)
2- مصرف اسید چرب لینولئیک و روغن ماهی توسط مکمل ها جهت افزایش دریافت انرژی و کاهش عوارض و نشانگرهای التهابی
3- اطمینان از دریافت مایعات کافی
نکات بعد از پیوند
1- جلوگیری یا مدیریت پیوند دستگاه گوارش- جراحی پیوند در مقابل میزبان که در بیماران با تغذیه خوب کمتر اتفاق می افتد.
2- کاهش تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش اشتها و خستگی که می تواند وضعیت تغذیه را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهد.
3- ارائه پشتیبانی تغذیه ای به دلیل افزایش متابولیسم و عوارض جانبی درمان ها
4- تصحیح هیپرگلیسمی (قند خون بالا) ناشی از استرس متابولیک، مقاومت به انسولین و عوارض جانبی داروها
5- جلوگیری یا آمادگی برای عوارض طولانی مدت مانند اشتهای زیاد و چاقی، مقاومت به انسولین و دیابت، چربی خون و فشار خون بالا و پوکی استخوان
نکات تغذیه ای در پیوند مغز استخوان
1- رژیم نوتروپنیک ممکن است برای چند ماه قبل و پس از پیوند مفید باشد.
2- در صورت نیاز، استفاده از مایعات داخل وریدی و رژیم غذایی خوراکی باید به عنوان ترجیح تغذیه تزریقی در نظر گرفته شود. با این حال، با نارسایی شدید دستگاه گوارش، حتی با آزمایش تغذیه روده ای استفاده شود.
3- استفاده از گلوتامین برای کاهش موکوزیت دهانی یا اسهال در بیماران دریافت کننده پیوند مغز استخوان ضروری نیست.
4- فراهم کردن انرژی، پروتئین، چربی کافی ضرورت دارد.
5- کنترل چربی خون بالا اهمیت دارد. یک امولسیون چربی بر پایه روغن زیتون در مقایسه با امولسیون MCT/LCT می توان به خوبی تحمل شود، اسیدهای چرب ضروری را حفظ کرده و از چربی پلاسما مطلوب پشتیبانی می کند.
6- در صورت وجود قند خون بالا ، مصرف کربوهیدرات را در یک سطح ثابت روزانه نگه دارید.
7- مکمل مولتی ویتامین – مواد معدنی ممکن است مفید باشد.
8- اطمینان داشتن از مصرف کافی ویتامین D و کلسیم اگر در دراز مدت از استروئیدها استفاده می کنید، ضروری است.
9- پتاسیم و منیزیم توسط برخی از داروها می توانند تخلیه شوند.
10- در صورت انتقال مکرر ، از آهن در مکمل ها اجتناب کنید. اضافه بار آهن ممکن است رخ دهد.
