نفرولیتیازیس (سنگ های کلیوی) یک بیماری بسیار شایع در سراسر جهان است که میزان آن 1 تا 5 درصد در آسیا می باشد. در زمان ابتلا به سنگ کلیه اولین راهکار برای کنترل روند بیماری پیدا کردن بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه است. حتما هم شنیده اید که بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه نوشیدن آب است اما این تنها بخشی از ماجراست و کتب مرجع پزشکی و تغذیه و رژیم درمانی بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه را براساس نوع سنگ کلیه تعیین می کند.
انواع سنگ های کلیوی:
- سنگ های کلسیمی: هایپرکلسیوری رایج ترین ناهنجاری شناسایی شده در بیماران مبتلا به سنگ کلیه می باشد که در 30 تا 60 درصد بیماران مشاهده می شود. ارتباط بین مصرف کلسیم و خطر تشکیل سنگ کلسیم پیچیده است. اینجاست که بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه جوابگو است. علاوه بر افزایش کلسیم دریافتی که کلسیم ادرار را افزایش می دهد، سایر عوامل نیز در خطر تشکیل سنگ های کلسیمی تاثیرگذار هستند. مصرف زیاد کلسیم در تمام مردان جز مردان بالای 60 سال با کاهش خطر تشکیل سنگ در ارتباط است. کلسیم دریافتی از رژیم غذایی با اگزالات در روده واکنش می دهد و یک کمپلکس نامحلول ایجاد می کند که از مدفوع دفع می شود و این موضوع خطر تشکیل سنگ را کاهش می دهد.
در افرادی که سنگ کلیه دارند در مقایسه با سایر افراد خطر شکستگی های استخوانی بیشتر است و علت آن دریافت کم کلسیم است. افزایش دریافت پروتئین از منابع غیرلبنی، تحلیل نامطلوب استخوان را افزایش می دهد و همچنین سبب افزایش دفع کلسیم از ادرار می گردد. در بهترین رژِم غذایی برای سنگ های کلیه کلسیمی توصیه می شود مصرف پروتئین حیوانی غیر لبنی کاهش یابد. همچنین مکمل های کلسیمی نباید استفاده شوند و کلسیم فقط باید از طریق رژیم غذایی دریافت شود زیرا کلسیم موجود در مکمل ها همانند کلسیم غذایی اثر محافظتی در برابر تشکیل سنگ های کلیوی ندارند. اگر بیمار ناچار به مصرف مکمل های کلسیمی است(بدلیل عدم تحمل لبنیات، آلرژی یا ترجیحات غذایی) اولا نوع و برند مکمل مهم است و ثانیا زمان مصرف آن بسیار مهم است و باید همراه وعده غذایی مصرف شود و به همراه آن هم دریافت مایعات بیمار افزایش یابد و هم اینکه سطوح کلسیم ادراری قبل از شروع و بعد از اتمام آن اندازه گیری شود. مصرف مکمل کلسیم به همراه وعده ی غذایی، کلسیم و سیترات ادراری را افزایش اما اگزالات ادراری کاهش می یابد. این امر با اثرات سطوح بالای کلسیم در ادرار مقابله می کند.
مطالب مرتبط ----> 0 تا 100 رژیم غذایی کلیه پلی کیستیک
- سنگ های اگزالاتی: هایپراگزالوری نقش مهمی در تشکیل سنگ کلسیمی بازی می کند و میزان اشباع اگزالات کلسیم در ادرار را افزایش می دهد.
سطح اگزالات ادرار توسط کلسیم و اگزالات رژیم غذایی، یکپارچگی عملکرد دستگاه گوارش، وجود باکتری های تجزیه کننده ی اگزالات در روده و اختلالات ژنتیکی تعیین می شود. اگزالات ادرار منبع درون زاد نیز دارد زیرا از متابولیسم برخی اسیدآمینه ها در کبد تولید می شود.
اسیدگلی اگزالات مسئول 50تا70 درصد اگزالات ادراری و اسیدآسکوربیک(ویتامین C) مسئول 35 تا 55 درصد آن است. کمبود ویتامین ب6 می تواند تولید درون زاد اگزالات را افزایش دهد.
مصرف باکتری پروبیوتیک O.formigenes به شکل کپسول های پوشش دار روده ای، اگزالات ادراری را در بیماران مبتلا به هایپراگزالوری اولیه کاهش می دهد. در بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه اگزالاتی علاوه بر مصرف این پروبیوتیک، اگزالات رژیم غذایی نیز باید کاهش یابد و استفاده ی همزمان از مکمل یا غذای غنی از کلسیم باید وجود داشته باشد تا جذب اگزالات کاهش یابد. ریواس، اسفناج، توت فرنگی، شکلات، سبوس گندم و محصولات گندم سبوس دار، بادام، بادام زمینی، گردو، چغندر و لبو، چای و دوز های بالای زردچوبه باید در رژیم غذایی برای سنگ کلیه اگزالاتی حذف و یا محدود شوند.
- سنگ های اسیداوریکی: اسیداوریک محصول نهایی متابولیسم پورین است. پورین هم از غذا دریافت می شود و هم در درون بدن تولید می شود و در اثر کاتابولیسم بافتی نیز پورین آزاد می شود. نیمی از پورین از طریق غذا دریافت می شود که مسئول تغییرات اسیداوریک ادرار است. مهم ترین علامت در این بیماران، افزایش دفع خالص اسید است که ممکن است ناشی از دریافت کم غذاهای تولید کننده ی قلیا (میوه ها، سبزیجات و غلات) یا دریافت زیاد غذاهای تولید کننده ی اسید (غذاهای گوشتی و لبنی) باشد. بیمارانی که سنگ های اسید اوریکی دارند علاوه بر محدودیت پورین های رژیمی باید اگر دیابتی هستند، دیابت خود را نیز کنترل کنند.
گوشت قرمز، ماهی و ماکیان غنی از پورین و خاکستر اسیدی بوده و باید در مقادیر متوسط و فقط جهت تامین پروتئین مورد نیاز استفاده گردند. برخی غذاها وجود دارند که باعث افزایش پورین می شوند مانند فروکتوز، پروتئین حیوانی اضافی و الکل که مصرف آنها باید به حداقل برسد. آب توت سیاه نیز برای این نوع سنگ مفید است.
- سنگ های سیستینی: این سنگ ها 1 تا2 درصد سنگ های ادراری را تشکیل می دهند. جهت اجتناب از کریستالیزلسیون سیستین و با هدف داشتن حجم ادرار حداقل 3 تا 4 لیتر، مایعات دریافتی بیشتر از 4 لیتر در روز توصیه می گردد. ممکن است کاهش سدیم دریافتی(نمک) مفید باشد. دریافت پروتئین نباید بیش از حد معمول باشد و بهتر است محدود شود. سبزیجات و میوه های سرشار از سیترات و مالات (خربزه، لیموف پرتقال و آب گوجه فرنگی تازه) به قلیایی کردن ادرار کمک می کند.
- سنگ های ملامینی و ایندیناویر: ملامین یک باز ارگانیک است که از اوره سنتز می شود. افزودن ملامین تقلبی به شیرمایع یا پودر شیر سبب افزایش کاذب پروتئین آن می شود. ملامین در توبول دیستال کلیه رسوب کرده و سبب تشکیل کریستال و سنگ های شن مانند می شود. هیدراتاسیون و قلیایی کردن ادرار(با کمک میوه ها، سبزیجات و غلات) به دفع سنگ کمک می کند
برخی داروها مثل ایندیناویر می توانند منجر به پیدایش نوع دیگری از سنگ های کلیوی شوند که نرم و ژلاتینی هستند. هیدراتاسیون داخل وریدی و توقف موقتی ایندیناویر باید در خط اول درمان قرار گیرد.
- سنگ های استراویتی: به این سنگ ها فسفات سه گانه یا سنگ های عفونی نیز می گویند. این نوع سنگ ها بیشتر در زنان رخ می دهد. این سنگ ها در حضور برخی باکتری ها که حامل آنزیم متابولیزه کننده ی اوره هستند بوجود می آیند. این نوع سنگ ها یه سرعت رشد می کنند و به سنگ شاخ گوزنی بزرگ در ناحیه لگن کلیوی تبدیل می شوند. بهترین رژیم غذایی برای کنترل این نوع سنگ ها محدودیت غذاهای قلیایی و اسیدی کردن ادرار می باشد. آب قره قاط انتخاب خوبی برای اسیدی کردن ادرار و درمان این نوع سنگ است.
مطالب مرتبط ----> رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از سنگ کلیه
نکته مهم: یادتان باشد علاوه بر رعایت موارد رژیمی گفته شده در این مقاله، افزایش مایعات دریافتی باید در تمام سنگ های کلیوی به کار گرفته شود.
آیا سابقه خانوادگی در ایجاد و روند سنگ کلیه موثر است؟
داشتن سابقه ی خانوادگی بر روند بالینی سنگ های کلسیمی ایدیوپاتیک با تفاوت های قابل توجه جنسیتی تاثیر می گذارد:
- شروع زودتر و میزان عود بالاتر در زنان
- مردان در کل، یک و نیم برابر بیشتر در معرض ابتلا به سنگ هستند
سنگ های کلیوی با چه بیماری هایی در ارتباط هستند؟
در زمان افزایش بروز چاقی، دیابت، فشارخون بالا و سندرم متابولیک، نفرولیتیازیس نیز افزایش می یابد.
انتخاب بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه می تواند در ابتدا نقش مهمی در پیشگیری از نفرولیتازیس داشته باشد و سپس در بهبود این بیماری در مقایسه با دارودرمانی مقرون به صرفه تر است.
مهم ترین عامل خطر سنگ های کلیوی چه چیزی است؟
حجم کم ادرار مهمترین عامل خطر برای انواع سنگ کلیه است.
شاخص توده بدن (BMI)، مصرف مایعات، رژیم غذایی مناسب جهت جلوگیری از افزایش فشارخون، مصرف کلسیم در رژیم غذایی و مصرف نوشیدنی های شیرین شده با قند از عوامل خطر قابل اصلاح هستند که عامل بروز بیش از 50درصد سنگ های کلیوی می باشند.
مطالب مرتبط ----> نوشیدن آب برای جلوگیری از سنگ کلیه
آیا رژیم غذایی مناسب برای سنگ کلیه به تنهایی کفایت می کند؟
خیر، رژیم غذایی به همراه راهکارها و داروهایی که پزشکتان تجویز می کند باید همگام با هم پیش بروند و در کنار هم رعایت شوند تا به روند بهبودی شما سرعت بخشند.
بهترین رژیم غذایی برای سنگ کلیه در کلینیک دکتر فود چگونه است؟
تعیین مقادیرموادمغذی برای شما طوری تنظیم می شوند که هم کمبود های ویتامین و املاح و پروتئین برطرف شود و هم بهبودی و از بین رفتن سنگ کلیه شما با سرعت بالاتری انجام شود. اجزای غذایی خاص که به بهبود بیماریتان کمک کند در رژیم قرار داده می شود و رژیم مطابق با غذای سفره تنظیم می گردد و دیگر نیاز به تهیه ی غذای جداگانه نیست.
مطالب مرتبط ----> 10 مهم غذا برای جلوگیری از بیماری کلیوی و دیابت
