اطلاع از داروهایی که مصرف می کنید و دانستن اینکه در هنگام مصرف این داروها باید چه موادغذایی مصرف شود یا از چیز هایی پرهیز کنید، لازمه ی زندگی هر فردیست که از داروهای گوارشی استفاده می کند. ممکن است داروها با مواد غذایی خاصی تداخل داشته باشند یا سبب کمبود ماده مغذی خاصی در بدن شما شوند.
تداخل بین داروها و مواد غذایی به دو دسته تقسیم می شود:
الف ـ اثراتی که داروها می‌توانند بر روی وضعیت تغذیه‌ای افراد اعمال نمایند.
ب ـ اثراتی که مصرف مواد غذایی و وضعیت تغذیه‌ای می‌توانند بر روی کارآیی داروها یا Drug’s Efficacy اعمال نمایند.
در ابتدا دسته بندی کلی از داروهای گوارشی خدمتتان ارائه می شود تا بطور کلی با این داروها و علت استفاده ی آنها آشنا شوید و سپس به تداخلات غذا و داروهای مهم گوارشی می پردازیم.
- آنتی اسیدها:
- هیدروکسید منیزیوم: جذب قابل توجهی ندارد.
- هیدروکسید آلومینیوم: سبب یبوست می شود و جذب قابل توجهی ندارد.
- کربنات کلسیم و بی کربنات سدیم: جذب روده ای دارند و به خاطر همین کمتر تجویز می شوند.
- سوکرالفیت: به بافت آسیب دیده ی معده متصل می شود و پوششی محافظ بر روی بستر زخم ایجاد می کند.
- مهار کننده های پمپ پروتون:
- شامل امپرازول، لانسوپرازول و رابپرازول می شود.
- در رفلاکس معده به مری و سندرم زولینگر الیسون تجویز می شود.
- اگر این گروه از داروها بصورت مزمن مصرف شوند می توانند سب اسهال، دردشکم و سردرد شوند.
- آنتی بیوتیک ها:
برای ریشه کن کردن هلیکوباکترپیلوری از بیسموت، تتراسایکلین و مترونیدازول استفاده می شود.
جالب است بدانید ----> ۱۰ غذا برای سلامتی دستگاه گوارش
- داروهای محرکه بخش فوقانی دستگاه گوارش:
- متوکلوپرامید: این دارو در سیستم عصبی روده تاثیر گذار است و با تسهیل اثر استیل کولین و مهار گیرنده ی دوپامینی سبب تحریک حرکات معده می شود. خیلی اوقات در افراد دیابتی مشکل گاستروپارزی (اختلال تخلیه معده) بوجود می آید که در این زمان از این دارو استفاده می شود. از داروهای افزایش دهنده اشتها می‌باشد. همچنین این دارو دارای خواص ضد استفراغ است.
- سیزاپراید: این دارو نیز حرکات معده را تحریک می کند و می تواند در گاستروپارزی مورد استفاده قرار گیرد.
- داروهای ضد استفراغ: دگزامتازون، برخی از آنتی هیستامین های H1، اندانسترون و فوتیازین ها در این دسته قرار دارند.
- مسهل ها:
- تحریک کننده: مثل روغن کرچک
- حجیم کننده های مدفوع: مثل پسیلیوم
- لوبریکان ها: مثل گلیسرین
- داروهای ضد اسهال: اپیوئید ها از جمله دیفنوکسیلات و لوپرامید
در ادامه برخی از تداخلات غذا و دارو ی مهم را مشاهده خواهید کرد:
هیدروکسیدآلومینیوم (Aluminum Hydroxide) و هیدورکسید منیزیم (Magnesium Hydroxide ):
این دو داروی آنتی اسید، در دستگاه گوارش می‌توانند با فسفر موجود در موادغذایی تشکیل نمکهای نامحلول فسفات آلومینیوم و فسفات منیزیم دهند و باعث دفع فسفرشوند.
افرادی که این دو دارو را در دوزهای بالا و طولانی مدت دریافت می‌نمایند ممکن است دچارکمبود فسفر یا بعبارت دیگر دچار سندرم ناشی از تخلیه فسفات (Phosphate Depletion Syndrome) شوند و این امر بویژه در افرادی که رژیم غذایی آنها حاوی فسفر کمی است بوجود می‌آید که یکی از علائم این سندرم، استئومالاسی ناشی از کمبود فسفر می‌باشد.
کربنات کلسیم نیز با فسفات تشکیل کمپلکس می دهد.
داروهای آنتی اسید به دلیل بالا بردن pH دستگاه گوارش باعث کاهش جذب کلسیم، مس، آهن غیر هم و اسید فولیک می‌شوند.
داروهای بلوکه کننده رسپتورهای هیستامینی H2 :
داروهای بلوکه کننده رسپتورهای هیستامینی H2مانند فاموتیدین، سایمتیدین و نیزاتیدین چون باعث کاهش ترشح اسید معده می‌شوند لذا این امر باعث کاهش رها شدن B12 از پروتئین‌های حیوانی متصل به آن می‌گردد و درنتیجه جذب ویتامین B12 در اثر مصرف این داروها کاهش می‌یابد.
از سوی دیگر این داروها باعث کاهش ترشح فاکتور داخلی نیز می‌شوند و از این طریق نیز جذب ویتامین B12 را کاهش می‌دهند.
البته این داروها نیز همانند آنتی اسیدها به علت افزایش pH دستگاه گوارش باعث کاهش جذب کلسیم، مس، آهن غیرهم و اسید فولیک نیز می‌شوند.
مقالات مرتبط ----> عوارض خودسرانه مکمل های دارویی
داروهای مهار کننده پمپ پروتون:
داروهای مهار کننده پمپ پروتون مانند امپرازول نیز ازطریق افزایش pH دستگاه گوارش باعث کاهش جذب کلسیم، مس، آهن غیر هم و اسیدفولیک می‌شوند. همچنین مشاهده شده است که این دارو جذب ویتامین B12 را نیز کاهش می‌دهد.
شیرین بیان:
شیرین بیان گیاهیست که خیلی اوقات برای بهبود زخم معده تجویز می شود. شیرین بیان حاوی «گلیسیریزین» است؛ ماده ای که فشار خون را افزایش می دهد. بنابراین مصرف همزمان آن با
داروی کاهنده فشار خون میتواند تاثیر دارو را کاهش دهد و فشار خون را در سطح خطرناکی بالا نگه دارد.
شیرین بیان با مهار سدیم و دفع پتاسیم باعث می شود عوارض ثانویه کورتونها مثل پوکی استخوان، ورم و آب
سیاه بالا برود. مصرف شیرین بیان با ادرارآورها نیز ممنوع است زیرا باعث دفع پتاسیم میشود و کمبود پتاسیم
عامل بروز مشکلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد.
سیزاپراید:
در زمان مصرف داروی سیزاپراید نباید از گریپ فروت استفاده شود. گریپ فروت حاوی ترکیباتی ست که هم تشکیل پلاکهای آترواسکلروز را کاهش می دهد و هم تکثیر سلولهای سرطانی را مهار می کند. با این وجود برخلاف سایر مرکبات با بسیاری از داروها تداخل دارد. بخصوص اگر همراه صبحانه مصرف شود. این تداخل از طریق مهار یکی از سیستم های آنزیمی در کبد و دیواره روده اعمال می شود. قابل توجه است که افراد مختلف به نسبت غلظتی از سیستم آنزیمی که در روده آنها باشد نسبت به اثر مهاری در متابولیسم دارو واکنش های مختلفی نشان می دهند.
براساس تحقیقیات انجام شده آب گریپ فروت یا میوه گریپ فروت بر جذب و متابولیسم داروهای خاص موثر بوده و می تواند سبب افزایش غلظت سرمی دارو و ایجاد عوارض جانبی گردد. یک لیوان آب گریپ فروت(۲۴۰ سی سی) باعث افزایش سطح سرمی داروها و افزایش طول اثر حتی تا ۳ برابر می شود. از این رو در صورت مصرف آب گریپ فروت شاید نیاز باشد تا با مشورت پزشک دوز داروی مصرفی کم شود یا اصلا مصرف نشود.
افزایش غلظت پلاسمایی گوارشی داروی سیزاپراید که یک داروی سیستم گوارشی است باعث عوارض قلبی می گردد. پس افرادی که سیزاپراید مصرف می کنند نباید از عصاره گریپ فروت استفاده کنند.
روغن کرچک (Castor Oil):
روغن کرچک خودش محرک دستگاه گوارش نمی‌باشد بلکه این روغن توسط آنزیم لیپاز در دستگاه گوارش به اسید ریسینولئیک (Ricinoleic Acid) تجزیه میشود و این اسید باعث تحریک موضعی روده و افزایش حرکات روده می‌گردد.
داروهای مسهل از جمله داروهای نامبرده شده باعث اختلال در هضم و جذب مواد مغذی و بویژه کاهش جذب چربیها، ویتامین‌های محلول در چربی، کاروتنوئیدها، کلسیم، منیزیم، پتاسیم و آهن می‌گردند.
تتراسیکلین(Tetracyclin) :
داروی آنتی بیوتیک برای ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری است که با تشکیل کمپلکس با روی، آهن، منیزیم و بویژه کلسیم در دستگاه‌گوارش سبب اختلال در جذب این مواد مغذی و دارو می شود.
توجه کنید که به هیچ عنوان به خاطر این تداخلات داروها با غذاها و کمبود های احتمالی موادمغذی، مصرف داروهای گوارشی را کنار نگذارید. به دلیل اینکه در یک مدت زمان خاص طبق تشخیص پزشک مصرف این داروها ضروری است.
بیشتر بدانیم ------> مصرف پروبیوتیک ها
پس چه باید کرد؟
در زمان مصرف داروهای نامبرده، توجه بیشتری به موادغذایی حاوی ویتامین ها و موادمعدنی که با آن دارو تداخل دارد، شود و گاهی نیاز به مصرف مکمل هایی تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه برای یک دوره زمانی خاص می باشد تا در کنار درمان مشکلات گوارشی، آسیبی به بدنتان وارد نشود.
