اطلاع از داروهایی که مصرف می کنید و دانستن اینکه در هنگام مصرف این داروها باید چه موادغذایی مصرف شود یا از چیز هایی پرهیز کنید، لازمه ی زندگی هر فردیست که از داروهای گوارشی استفاده می کند. ممکن است داروها با مواد غذایی خاصی تداخل داشته باشند یا سبب کمبود ماده مغذی خاصی در بدن شما شوند.
تداخل بين داروها و مواد غذايي به دو دسته تقسیم می شود:
الف ـ اثراتي كه داروها مي‌توانند بر روي وضعيت تغذيه‌اي افراد اعمال نمايند.
ب ـ اثراتي كه مصرف مواد غذايي و وضعيت تغذيه‌اي مي‌توانند بر روي كارآيي داروها يا Drug’s Efficacy اعمال نمايند.
در ابتدا دسته بندی کلی از داروهای گوارشی خدمتتان ارائه می شود تا بطور کلی با این داروها و علت استفاده ی آنها آشنا شوید و سپس به تداخلات غذا و داروهای مهم گوارشی می پردازیم.
- آنتی اسیدها:
- هیدروکسید منیزیوم: جذب قابل توجهی ندارد.
- هیدروکسید آلومینیوم: سبب یبوست می شود و جذب قابل توجهی ندارد.
- کربنات کلسیم و بی کربنات سدیم: جذب روده ای دارند و به خاطر همین کمتر تجویز می شوند.
- سوکرالفیت: به بافت آسیب دیده ی معده متصل می شود و پوششی محافظ بر روی بستر زخم ایجاد می کند.
- مهار کننده های پمپ پروتون:
- شامل امپرازول، لانسوپرازول و رابپرازول می شود.
- در رفلاکس معده به مری و سندرم زولینگر الیسون تجویز می شود.
- اگر این گروه از داروها بصورت مزمن مصرف شوند می توانند سب اسهال، دردشکم و سردرد شوند.
- آنتی بیوتیک ها:
برای ریشه کن کردن هلیکوباکترپیلوری از بیسموت، تتراسایکلین و مترونیدازول استفاده می شود.
جالب است بدانید ----> 10 غذا برای سلامتی دستگاه گوارش
- داروهای محرکه بخش فوقانی دستگاه گوارش:
- متوکلوپرامید: این دارو در سیستم عصبی روده تاثیر گذار است و با تسهیل اثر استیل کولین و مهار گیرنده ی دوپامینی سبب تحریک حرکات معده می شود. خیلی اوقات در افراد دیابتی مشکل گاستروپارزی (اختلال تخلیه معده) بوجود می آید که در این زمان از این دارو استفاده می شود. از داروهاي افزايش دهنده اشتها مي‌باشد. همچنين اين دارو داراي خواص ضد استفراغ است.
- سیزاپراید: این دارو نیز حرکات معده را تحریک می کند و می تواند در گاستروپارزی مورد استفاده قرار گیرد.
- داروهای ضد استفراغ: دگزامتازون، برخی از آنتی هیستامین های H1، اندانسترون و فوتیازین ها در این دسته قرار دارند.
- مسهل ها:
- تحریک کننده: مثل روغن کرچک
- حجیم کننده های مدفوع: مثل پسیلیوم
- لوبریکان ها: مثل گلیسرین
- داروهای ضد اسهال: اپیوئید ها از جمله دیفنوکسیلات و لوپرامید
در ادامه برخی از تداخلات غذا و دارو ی مهم را مشاهده خواهید کرد:
هيدروكسيدآلومينيوم (Aluminum Hydroxide) و هيدوركسيد منيزيم (Magnesium Hydroxide ):
اين دو داروي آنتي اسيد، در دستگاه گوارش مي‌توانند با فسفر موجود در موادغذايي تشكيل نمكهاي نامحلول فسفات آلومينيوم و فسفات منيزيم دهند و باعث دفع فسفرشوند.
افرادي كه اين دو دارو را در دوزهاي بالا و طولاني مدت دريافت مي‌نمايند ممكن است دچاركمبود فسفر يا بعبارت ديگر دچار سندرم ناشي از تخليه فسفات (Phosphate Depletion Syndrome) شوند و اين امر بويژه در افرادي كه رژيم غذايي آنها حاوي فسفر كمي است بوجود مي‌آيد كه يكي از علائم اين سندرم، استئومالاسي ناشي از كمبود فسفر مي‌باشد.
کربنات کلسیم نیز با فسفات تشکیل کمپلکس می دهد.
داروهاي آنتي اسيد به دليل بالا بردن pH دستگاه گوارش باعث كاهش جذب كلسيم، مس، آهن غير هم و اسيد فوليك مي‌شوند.
داروهاي بلوكه كننده رسپتورهاي هيستامينی H2 :
داروهاي بلوكه كننده رسپتورهاي هيستاميني H2مانند فاموتیدین، سایمتیدین و نیزاتیدین چون باعث كاهش ترشح اسيد معده مي‌شوند لذا اين امر باعث كاهش رها شدن B12 از پروتئين‌هاي حيواني متصل به آن مي‌گردد و درنتيجه جذب ويتامين B12 در اثر مصرف اين داروها كاهش مي‌يابد.
از سوي ديگر اين داروها باعث كاهش ترشح فاكتور داخلي نيز مي‌شوند و از اين طريق نيز جذب ويتامين B12 را كاهش مي‌دهند.
البته اين داروها نيز همانند آنتي اسيدها به علت افزايش pH دستگاه گوارش باعث كاهش جذب كلسيم، مس، آهن غيرهم و اسيد فوليك نيز مي‌شوند.
مقالات مرتبط ----> عوارض خودسرانه مکمل های دارویی
داروهاي مهار كننده پمپ پروتون:
داروهاي مهار كننده پمپ پروتون مانند امپرازول نيز ازطريق افزايش pH دستگاه گوارش باعث كاهش جذب كلسيم، مس، آهن غير هم و اسيدفوليك مي‌شوند. همچنين مشاهده شده است كه اين دارو جذب ويتامين B12 را نيز كاهش مي‌دهد.
شیرین بیان:
شیرین بیان گیاهیست که خیلی اوقات برای بهبود زخم معده تجویز می شود. شیرین بیان حاوی «گلیسیریزین» است؛ ماده ای که فشار خون را افزایش می دهد. بنابراین مصرف همزمان آن با
داروی کاهنده فشار خون میتواند تاثیر دارو را کاهش دهد و فشار خون را در سطح خطرناکی بالا نگه دارد.
شیرین بیان با مهار سدیم و دفع پتاسیم باعث می شود عوارض ثانویه کورتونها مثل پوکی استخوان، ورم و آب
سیاه بالا برود. مصرف شیرین بیان با ادرارآورها نیز ممنوع است زیرا باعث دفع پتاسیم میشود و کمبود پتاسیم
عامل بروز مشکلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد.
سیزاپراید:
در زمان مصرف داروی سیزاپراید نباید از گریپ فروت استفاده شود. گریپ فروت حاوی ترکیباتی ست که هم تشکیل پلاکهای آترواسکلروز را کاهش می دهد و هم تکثیر سلولهای سرطانی را مهار می کند. با این وجود برخلاف سایر مرکبات با بسیاری از داروها تداخل دارد. بخصوص اگر همراه صبحانه مصرف شود. این تداخل از طریق مهار یکی از سیستم های آنزیمی در کبد و دیواره روده اعمال می شود. قابل توجه است که افراد مختلف به نسبت غلظتی از سیستم آنزیمی که در روده آنها باشد نسبت به اثر مهاری در متابولیسم دارو واکنش های مختلفی نشان می دهند.
براساس تحقیقیات انجام شده آب گریپ فروت یا میوه گریپ فروت بر جذب و متابولیسم داروهای خاص موثر بوده و می تواند سبب افزایش غلظت سرمی دارو و ایجاد عوارض جانبی گردد. یک لیوان آب گریپ فروت(240 سی سی) باعث افزایش سطح سرمی داروها و افزایش طول اثر حتی تا 3 برابر می شود. از این رو در صورت مصرف آب گریپ فروت شاید نیاز باشد تا با مشورت پزشک دوز داروی مصرفی کم شود یا اصلا مصرف نشود.
افزایش غلظت پلاسمایی گوارشی داروی سیزاپراید که یک داروی سیستم گوارشی است باعث عوارض قلبی می گردد. پس افرادی که سیزاپراید مصرف می کنند نباید از عصاره گریپ فروت استفاده کنند.
روغن كرچك (Castor Oil):
روغن كرچك خودش محرك دستگاه گوارش نمي‌باشد بلكه اين روغن توسط آنزيم ليپاز در دستگاه گوارش به اسيد ريسينولئيك (Ricinoleic Acid) تجزيه مي‌شود و اين اسيد باعث تحريك موضعي روده و افزايش حركات روده مي‌گردد.
داروهاي مسهل از جمله داروهاي نامبرده شده باعث اختلال در هضم و جذب مواد مغذي و بويژه كاهش جذب چربيها، ويتامين‌هاي محلول در چربي، كاروتنوئيدها، كلسيم، منيزيم، پتاسيم و آهن مي‌گردند.
تتراسيكلين(Tetracyclin) :
داروي آنتي بيوتيك برای ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری است که با تشكيل كمپلكس با روي، آهن، منيزيم و بويژه كلسيم در دستگاه‌گوارش سبب اختلال در جذب اين مواد مغذي و دارو می شود.
توجه کنید که به هیچ عنوان به خاطر این تداخلات داروها با غذاها و کمبود های احتمالی موادمغذی، مصرف داروهای گوارشی را کنار نگذارید. به دلیل اینکه در یک مدت زمان خاص طبق تشخیص پزشک مصرف این داروها ضروری است.
بیشتر بدانیم ------> مصرف پروبیوتیک ها
پس چه باید کرد؟
در زمان مصرف داروهای نامبرده، توجه بیشتری به موادغذایی حاوی ویتامین ها و موادمعدنی که با آن دارو تداخل دارد، شود و گاهی نیاز به مصرف مکمل هایی تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه برای یک دوره زمانی خاص می باشد تا در کنار درمان مشکلات گوارشی، آسیبی به بدنتان وارد نشود.
