رشد قد یک کودک به عوامل زیادی بستگی دارد. جنسیت و ژنتیک از عمده‌ترین این عوامل هستند. برخی از افراد از شاخص‌های متفاوتی، مانند قد پدر و مادر، برای پیش‌بینی بلندی قد کودک استفاده می‌کنند.
به علاوه، ابزارهایی نیز برای محاسبه قد وجود دارند که می‌تواند به طور حدودی قد کودک در سال‌های آینده را پیش‌بینی کنند، البته هیچ یک از این ابزارها نمی‌توانند قد کودک در دوران بزرگسالی را به طور کاملاً دقیق تعیین کنند. اگر پدر یا مادری واقعاً در مورد قد کودکش نگران است، بهترین کار این است که موضوع را با یک متخصص کودکان در میان بگذارد. در ادامه اطلاعات مفیدی در مورد برخی عوامل تأثیرگذار در نرخ رشد و قد کودک خدمتتان ارائه می‌شود. رشد کودکان بعد از اولین سال زندگی کُند شده و به چند مرحله جهش رشدی کوچک تقسیم می‌شود. نزدیک به سن بلوغ، سرعت رشد کودکان بار دیگر افزایش می‌یابد، بطوریکه دخترها بین سنین ۸ تا ۱۳ سال دچار یک جهش رشدی عمده می‌شوند. پسرها نیز، بین سنین ۱۰ تا ۱۵ چنین جهشی را تجربه می‌کنند. برای آنکه مطمئن شوید کودکتان به یک قد و وزن سالم می‌رسد، می‌بایست با صبر و حوصله برخی عادات سبک زندگی سالم را به او آموزش دهید. هر کودکی با نرخ متفاوتی رشد می‌کند و بعد از سن بلوغ این رشد متوقف می‌شود.
مطالب مرتبط -----> کم خونی ناشی از فقر آهن در کودکان
تغذیه مناسب در کودکان به میزان 10 % در افزایش قد موثراست و ژنتیک بیشترین تاثیر را دارد.
در کودکان ، این عوامل باید رصد شود تا موجب کوتاهی قد نگردد : کم کاری تیروئید ، کمبود هورمون رشد ، سوءتغذیه ، بیماری دستگاه گوارش ، کمبود ویتامین D و کلسیم ، کمخونی ، بیماری التهابی ، کمبود آهن بررسی شود .
شانس افزایش قد
- شانس بالا :
– دختران تا زیر 12 سال و پسران تا زیر 14 سال
- شانس متوسط :
– دختران تا زیر 18 سال و پسران تا زیر 20 سال
- شانس کم
– دختران تا بالای 20 سال و پسران تا بالای 23 سال
– بیشترین میزان ترشح هورمون رشد ، 2 ساعت اول خواب است . اگر قند خون بالا باشد ، ترشح آن به حداقل می رسد .
- سوال : بررسی شود که به بیماری های ذیل مبتلا هستند یا خیر ؟
– آیا مبتلا به کم کاری تیروئید هستید ؟
– آیا مبتلا به کمبود هورمون رشد هستید ؟
– آیا مبتلا به سوءتغذیه هستید ؟
– آیا مبتلا به بیماری دستگاه گوارش هستید ؟
– – آیا مبتلا به کمخونی هستید؟
آیا مبتلا به کمبود ویتامین دی و کلسیم هستید؟-
– آیا مبتلا به بیماری التهابی هستید ؟
تغذیه نامناسب چقدر بر قد تاثیر منفی دارد؟
تحقیقات نشان می‌دهد که تغذیه نامناسب در سال های تحصیل (یعنی سن هفت سالگی تا سال‌های نوجوانی) می‌تواند تا 20 سانتی‌متر رشد قد کودک را دچار اختلال کند. این نشان دهنده اهمیت بسیار زیاد تغذیه مناسب بر رشد و نمو کودک است.
ریزمغذی های موثر در افزایش قد:
کلسیم
همان طور که ساختن یک آپارتمان یا برج، بدون تیرآهن، ممکن نیست، استخوان ها نیز بدون وجود کلسیم رشد نمی کنند. بنابراین مصرف روزانه کلسیم برای رشد قدی کودکان موثر است. این ماده معدنی مهم در شیر، ماست، کشک، گردو، بادام، تخمه آفتابگردان، کلم، کنجد و … وجود دارد. با این حال لبنیات مهم ترین منبع کلسیم محسوب می شود، به شرطی که از نوع کم چربش باشد زیرا هر چه میزان چربی کمتر باشد، جذب کلسیم بیشتر خواهد شد. از طرف دیگر مصرف بیش از حد لبنیات در طول روز با استفاده سر خود از مکمل کلسیم باعث بلند قد شدن کودک نمی شود، بلکه باعث بسته شدن زودرس صفحات استخوانی شده و عارضه چاقی را که یکی از عوامل کوتاه قدی است بدنبال دارد.
جالب است بدانیم ----> خوراکی های ممنوعه کودکان زیر یک سال
روی
روی یکی دیگر از این مغذی های مهمی است که در غده هیپوفیز و در گرانول های مترشحه هورمون رشد وجود دارد و کمبود آن نه فقط سیستم عصبی مرکزی و ایمنی را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه سیستم عضلانی-اسکلتی را مختل کرده و باعث کاهش رشد و کوتاه قدی می شود. نتیجه مطالعه ای که در سال 1390 در ایران انجام شد حاکی از آن است که سطح سرمی روی در مناطقی از کشور که کمبود این عنصر معدنی در آن شایع نیست، با میزان رشد قدی کودکان زیر 15 سال ارتباط دارد.
بسیاری از والدین امروزی با مراجعه به مطب متخصصان اطفال، تغذیه و غدد، برای افزایش قد فرزندشان، تقاضای مکمل روی می کنند و حواسشان به افزایش دادن این عنصر در رژیم غذایی کودک نیست در حالی که این ریز مغذی در ماهی ها و غذاهای دریایی، جوانه ها، عدس، لبنیات، نخود فرنگی، گوشت قرمز، غلات کامل و … به وفور یافت می شود.
ویتامین دی
ویتامین D یکی از مهم ترین ویتامین های مورد نیاز بدن است که جذب و استفاده سلول های بدن از کلسیم به شدت به آن وابسته است. ماهی آزاد یا تن، جگر، پنیر، تخم مرغ و … از منابع خوب این ویتامنی محسوب می شوند. اما نور آفتاب حرف اول را در تامین ویتامین D مورد نیاز بدن می زند.
منیزیم
کلسیم، برای فعالیت، به ویتامین D نیاز دارد و عملکرد ویتامین D هم در نبود منیزیم، مختل می شود. منیزیم، یکی از اجزای اصلی استخوان سازی است. آرد کامل گندم، برنج سبوس دار، تخمه آفتابگردان، مغز دانه ها و … از منابع مهم منیزیم هستند. متاسفانه مصرف بالای نمک و سدیم که در رژیم غذایی کودکان امروزی بسیار شایع است باعث دفع منیزیم از بدن می گردد
مطالب مرتبط ----> روش های مقوی کردن غذای کودکان
ویتامین آ
این ویتامین نه فقط در فرایند بینایی و عملکرد صحیح سیستم ایمنی بلکه در رشد و ترمیم استخوان ها نیز دخالت دارد. البته مصرف مکمل این ویتامین بدون دستور پزشک نه فقط کمکی به رفع کوتاهی قد نمی کند بلکه ممکن است باعث مسمومیت کودک شود.
این نکته مهم را نیز به خاطر داشته باشید که بهترین سن برای مراجعه به متخصصان تغذیه برای افزایش قد حوالی 8 سالگی در دختران و حوالی 12 سالگی در پسران است.
مصرف چه غذاهایی برای افزایش رشد قدی کودکان توصیه می گردد؟
– ماست + دارچین
– شیر و فرآورده های لبنی
– تخم مرغ و تخم انواع پرندگان
– گوشت
– حبوبات ( عدس ، نخود فرنگی )
– سبزیجات برگ سبز تیره ، هویج ، فلفل دلمه ای
– جگر حداقل یکبار در هفته
– ماهی دو بار در هفته و سایر غذاهای دریایی مثل میگو .
– بادام زمینی 10 عدد در روز
– گردو . مغز کامل 3 عدد در روز استفاده شود .
– گوجه فرنگی ، کلم
– شب غذای پرپروتئین و کم کربوهیدرات خورده شود .
– جوانه ها و بخصوص جوانه حبوبات ( در منزل تهیه کنید و یا از نمونه های تازه آماده و یا پودر آن خریداری نمایید )
– مغز ها و دانه ها . تخمه آفتابگردان
– آب کافی
– ماهی ساردین با استخوان
– کنجد
– نان سبوس دار
– میوه های رنگی – انبه ، زرد آلو ، هلو
– چای سبز
محدودیت ها :
– مصرف زیاد نوشابه ( می تواند در توقف رشد موثر باشد . زیرا مانع جذب مناسب کلسیم می شود )
– قبل از خواب ، غذای پرکربوهیدرات مصرف نشود .
– بعد از شام و قبل از خواب مواد غذایی شیرین مثل شکلات ها و بستنی ها و دسر و آبمیوه صنعتی به فرزندتان ندهید .
– چربی ها و سرخ کردنی ها کمتر مصرف شود زیرا باعث افزایش تولید پیش سازهای هورمون های جنسی شده و بلوغ جنسی را جلو می اندازد و لذا با بلوغ ، اپی فیزهای استخوانی بسته شده و رشد قدی متوقف می شود .
– تماشای فیلم های عاشقانه و یا مستهجن ، بلوغ جنسی را جلو انداخته و از عوامل کوتاهی قد می باشد .
– در وعده های غذا از سفره های یکبار مصرف استفاده نکنید .
– نان حاوی جوش شیرین مضر است
– انواع کیک ها که معمولا برای ورآمدن در آن ها از جوش شیرین و بیکینگ پودر استفاده می شود ، کمتر مصرف شود .
توصیه های کلی:
– ورزش های پرشی مثل طناب بازی جزو مناسب ترین ورزش ها برای کودکان است.
– سعی کنید فرزندتان جست و خیز کند و بپرد . پریدن باعث می شود صفحات رشد زیر زانو ضربه بخورد . در نتیجه رشد قد کودک بهتر می شود .
– ورزش شنا هم توصیه می شود .
– خواب کافی و بموقع داشته باشید.هرچه اتاق تاریکتر باشد ، هورمون رشد بیشتری ترشح می شود .
– پیک ترشح هورمون رشد از ساعت 10 یا 11 تا 2 نیمه شب هست و در این زمان بدن کودک باید در آرامش کامل باشد که خواب بهترین گزینه است .
– شام دو ساعت با زمان خواب فاصله داشته باشد تا بدن افزایش ترشح انسولین نداشته باشد زیرا ترشح انسولین ، فعالیت هورمون رشد را متوقف می کند .
توصیه های دارویی:(حتما باید زیر نظر متخصص صورت گیرد)
توصیه می‌کنیم که از مصرف هر گونه مکمل که وعده افزایش قد به شما می‌دهد، خودداری کنید؛ چراکه مکمل خاصی برای افزایش قد وجود ندارد. مکمل‌های غذایی مثل کلسیم، پروتئین و غیره، شاید به رشد یک نوجوان کمک کنند، اما هرگز رسالت افزایش قد ندارند.
جالب است بدانیم ----> اهمیت صبحانه بر رشد کودکان
از طرفی برای بزرگسالان مطلقا بی اثر هستند، به این دلیل که وقتی صفحات رشد بسته شد، هیچ چیزی نمی‌تواند قد را افزایش دهد و از هیچ مکملی کاری برنمی‌آید. پیشنهاد می‌کنم به جای استفاده از مکمل‌هایی که عوارض دارند، سراغ ورزش بروید. ورزش علاوه بر سلامتی به شما تناسب اندام را هدیه می‌دهد. وقتی تناسب اندام دارید، دیگر کوتاهی و بلندی قد، چندان به چشم نمی‌آید.
باید بدانید که چنین داروهایی بدون عوارض نیست. همچنین بدون نسخه هم تجویز نمی‌شوند؛ بنابراین اگر پزشک برای کودک شما چنین دارویی تجویز نکرد، به دنبال آن در بازار آزاد نباشید؛ چراکه مصرف خودسرانه آن بسیار خطرناک است. این داروها فقط برای کودکان و نوجوانان موثر خواهند بود و برای بزرگسالی که صفحات رشدش بسته شده، به هیچ وجه مفید نخواهد بود.
اکنون چند مکمل غذایی بسیار مهم که به رشد قد کودک یا نوجوان شما کمک می‌کند را معرفی می‌کنیم. اگر کودک شما دچار فقر هرکدام از این موارد است، باید حتما مکمل مربوط به آن را دریافت کند.
– مکمل های منیزیم ، فسفر ، روی ، کلسیم ، ویتامین دی
– قرص آرژنین 500 و یا 1000 میلی گرم( میزان مصرف باتوجه به نظر متخصص)
– مکمل گین آپ ( بخصوص اگر کم اشتها هستند )
– طبق تجویز پزشک ، می توان از آمپول سوماتوتروپین هم در صورت نیاز استفاده کرد .
سخن پایانی:
می توان با رعایت یک برنامه غذایی – ورزشی مناسب تا حدی به رشد بیشتر قد کودکان و نوجوانان کمک کرد.
دارو و مکمل افزایش قد باید حتما با تجویز پزشک متخصص مصرف شود. در این مطلب به طور مفصل از تغذیه مناسب و ویتامین‌های لازم برای افزایش بیشتر قد گفتیم. بهترین راهکار انجام ورزش و داشتن یک رژیم غذایی سالم و مغذی است.
